Bismillahir Rəhmanir Rəhim

Müsəlmanın hər bir hərəkəti/davranışı əqidə, düşüncə və vəzifə əsasında olmalıdır. Müsəlman dövrünün ehtiyaclarını bilməli, bu dövrdə prioritetlərini təyin etməli və hansı zamanda nə edəcəyini hesablayaraq hərəkət etməlidir. Hər kəs Hüseyni qiyamdan əvvəl vəzifəsini bu qayda çərçivəsində müəyyən etməlidir. Kərbəla qiyamından dərhal sonra bizim dövrümüzə qədər möminlər bu bənzərsiz Qiyamla bağlı vəzifə və davranışlarında müxtəlif mərhələlərdən keçmişlər.

Qiyamın hərarətinin hiss olunduğu ilk illərdə meydana çıxan bir neçə silahlı qiyam və qisas hərəkatını, məsələn, Təvvabin, Muxtar və s. istisna etsək, möminlərin çox çətin mərhələlərdən keçdiklərini, qırğınlara məruz qaldıqlarını və öz evlərində qalmaq məcburiyyətində qaldıqlarını görərik.

 

Elə vaxtlar olub ki, Əhli-beyt (ə) imamları və onların yaxınları hətta öz evlərində belə gizli şəkildə Aşura ilə bağlı anım və əzadarlıq mərasimləri təşkil etməli olublar. Elə vaxtlar olub ki, möminlər İmam Hüseynin (ə) pak hərəmini ziyarət etmək üçün dünyasını dəyişib, qətlə yetirilib, zindanlara salınıb, ziyarətə qadağa qoyulub, bütün vətəndaş hüquqlarından məhrum ediliblər.

Elə vaxtlar olub ki, İmam Hüseyn (ə) və onun tərəfdarlarının pak hərəmləri dəfələrlə dağıdılıb, yerlə-yeksan edilib, talan edilib, onları ziyarətə gələnlər kütləvi şəkildə qətlə yetirilib.

Elə vaxtlar olub ki, din xadimləri Məhərrəm ayının ilk ongünlüyündə və xüsusən də Aşura günündə xalqı müxtəlif yollarla həvəsləndirərək yas mərasimlərini yaşatmağa çalışırdılar. Bu mövzuda İmam Cəfəri Sadiq (ə) və Əhli-beyt imamlarından yüzlərlə hədis nəql edilmişdir. Araşdırma aparmaq istəyənlər Kutub-u Ərb'ə və Bihar'ul Ənvar hədis kitablarına baxa bilərlər.

 

Yaşadığımız dövrdə də möminlərin İmam Hüseynin pak məqbərəsini ziyarət etməyə cəsarət etmədiyi vaxtlar olub. 1988-ci ildə Həcc ziyarətindən qayıdarkən bu gün 24 saat minlərlə ziyarətçidən boş qalmayan İmam Hüseyn və Həzrət Əbəlfəzl Abbasın məqbərələrinə, Səddam zalımın dövründə daxil olanda cəmi 3-4 nəfər yaşlı qadınla rastlaşdım. Ziyarətgahlarda Quran və ziyarət kitabları yox idi. Yanımdakı kitabı açıb ziyarətnaməni oxumağa başlayanda orada olan yaşlı qadınlar bir xəzinə tapmış kimi arxamda ziyarətnaməni təkrarlamağa başladılar və ziyarətin sonunda kitabı onlara təqdim etməyi təkidlə xahiş etdilər.

 

Allaha şükürlər olsun ki, İslam İnqilabının bərəkəti ilə möminlər bu gün İraq və Suriyadakı Əhli-beyt hərəmlərini rahatlıqla ziyarət edə, əsrlərdir keçirilməyən Ərbəin yürüşünü keçirə, Əhli-beytin Peyğəmbərin təlimlərinə hər keçən gün daha yaxından bələd ola bilirlər, ən əsası isə dünyanı bütün möminlərin mötəbərliyinə, möhkəm dayanıqlılığına, mübarizliyinə dəvət edirlər.

Mənim kimi yaşı altmışdan yuxarı olanların xatırlayacağı kimi, ölkəmizdə Aşura yas mərasimləri indiki qədər asan keçirilə bilməzdi. Şiələrin sıx məskunlaşdığı İğdır və Qars vilayətlərinin mərkəzlərində Aşura günü qanuni olmasa da, yas mərasimləri keçirmək üçün meydanlara və küçələrə çıxmaq yaxın vaxtlara qədər qanunsuz idi. Amma bu gün İğdır, Qars kimi şiələrin çoxluq təşkil etdiyi şəhərlərin demək olar ki, hər məhəlləsində və şəhər mərkəzində coşğulu mərasimlər keçirilir. Daha da önəmlisi, bu gün İstanbul, Ankara, Bursa, İzmir, Kayseri, Malatya, Elazığ, Çorum və Gümüşhane kimi bir çox böyük və kiçik şəhərlərdə Aşura yas mərasimləri keçirilir. Allah Aşura əzadarlıq məclislərini yaşadan və bütün ölkəmizə yayan bütün möminlərdən, xüsusən də alimlərimizdən, məddahlarımızdan və bütün xeyirsevər insanlardan razı olsun. Bütün bu müsbət irəliləyişlərə baxmayaraq, görəsən, zamanın və dövrün tələblərinə uyğun olaraq borcumuzu yerinə yetirə bilirikmi? Bu gün Kərbəlada baş verənlər müsəlmanlara çatdırılmalı, təkəbbürlü və zalımların qətllərinin miqyası dərinliyi bilməyən, mediaya aldanmış şəxslərə çatdırılmalıdır. İmam  Zeynəlabidin (ə) və Hz.Zeynəb (s.ə) bunu böyük əziyyətlə etdilər.

İmam Cəfəri Sadiq (ə) dövründə İmam Hüseynin (ə) qiyamının həqiqəti, Aşuranın hikməti izah edilməli, qiyamın hədəfi yaşadılmalı və gələcək nəsillərə çatdırılmalı idi və bu, çoxlu çətinliklərə baxmayaraq həyata keçirildi. Əhli-beyt imamlarının hər biri öz zamanında dövrün şərtlərinə və ehtiyaclarına uyğun olaraq Kərbəla qiyamının məqsədlərini təfərrüatı ilə izah etmiş, əzadarlıq məclislərini icra etmişlər.

 

İmam Zamanın (ə) qeybət dövründə xüsusi naibləri, sonra ümumi naibləri olan alim və fəqihlər öz vəzifələrinin fərqində olaraq bu istiqamətdə əllərindən gələni etdilər.

İranda İslam İnqilabının zəfəri, İmam Xomeyninin (r.ə) rəhbərliyi altında Əhli-beytin təlim və təlimlərini dirçəltmək əzmində olan dövlətin qurulması ilə Kərbəla qiyamının həqiqəti, hikməti və məqsədləri əvvəlkindən daha geniş və daha yüksək işıqlandırılmağa davam edir. Aşura matəminin yaşadılması və davamlı olması üçün keçmişdə fayda xatirinə diqqətdən kənarda qalan bəzi xurafatlar əzadarlıqdan təmizlənmiş və bu gün də təmizlənməkdədir. Mərasimlərdə söylənilən nitqlər, söylənilən şeirlər, mərsiyələr həm məzmunca artır, həm də ildən-ilə daha möhkəm sənədlər əsasında nəql olunur.

 

Bu illər ərzində mərasimlər əhəmiyyətli dəyişikliklərə məruz qalmışdır. Mərasimlərdə qəmə (baş yarmaq) istifadə etmək qadağan edildi; Nağara/matəm musiqisi və zəncirlərdən istifadə qadağan olunmasa da, istifadə edilməməsi tövsiyə olunur. Kərbəla qiyamı şücaət, cəsarət, qəhrəmanlıq, alicənablıq, sədaqət və fədakarlıq kimi fəzilətlərlə yanaşı, həyəcan və şövqün zirvəyə çatdığı bir hadisədir. Bu fəzilətlərin hamısı bərabər şəkildə canlandırılmalıdır.

Həyəcan və həvəslə yanaşı, idrak və şüur da canlanmalıdır. Ən əsası, Kərbəla qiyamı dövrün ehtiyaclarına uyğun şərh edilməli, bu qiyamın hikmət və məqsədlərindən istifadə edərək bugünkü insanların ictimai həyatını necə yönləndirmək barədə nəticələr çıxarılmalıdır. Təbii ki, Aşura mərasimlərini hər cəhətdən qorumaq və yaşatmaq lazımdır. Onun heç bir tərəfi kiçik sayıla və ya köhnəlmiş kimi təsvir edilə bilməz. Amma yas mərasimlərini bir neçə aspektlə məhdudlaşdırmaq düzgün deyil. Yüz və ya əlli il əvvəlki nəsillərdən fərqli bir zamanda yaşadığımızın fərqində olaraq, Kərbəla qiyamının indiki qarşılığı haqqında düşünüb ona uyğun hərəkət etməliyik. Yüz il əvvəl şərait və imkanlar fərqli idi, zamanın tələbatına uyğun olaraq mövzunun dərketmə səviyyəsi də fərqli idi.

 

 

Bir neçə əsr əvvəl yaşayanlar üçün bəlkə də bu mərasimlər yalnız Əhli-beytə bağlılığımızı bildirmək, təsəlli vermək, yas tutmaq, ağlamaq, ruhən dincəlmək üçün başa düşülən idi. Amma yaşadığımız dövr Aşuranın hikmətini və məqsədini dərk etmək, onu əlimizdə olan imkanlar və şərtlər daxilində dünyaya bəyan etmək, izah etmək, tanıtmaq vaxtıdır. Həvəslə kifayətlənməmək, şüurlu olmaq və şüurlu surətdə çatdırmaq/elan etmək vaxtıdır.

İmam Xomeyni (r.ə) 5 noyabr 1980-ci ildə Aşura əzadarlığı mərasimləri ilə bağlı çıxışında belə buyurmuşdur: “Biz İslamın şüarlarını/rituallarını dirçəltmək üçün inqilab etdik. Aşuranın yaşadılması çox mühüm siyasi-dini məsələdir. İslam naminə varlığını verən şəhidə yas tutulması siyasi məsələdir; Bu, inqilabın tərəqqisinə çox təsir edən bir məsələdir...

Biz siyasi göz yaşları olan bir xalqıq, bu göz yaşları ilə sel kimi axan, İslamın qarşısındakı sədləri dağıdan xalqıq... Gənclərimiz bilməlidir ki, İslamın hər hansı təzahürü əleyhinə aparılan hər cür təbliğat talançıların və onların agentləri tərəfindən İslama zülm etmək/məğlub etmək üçün aparılan təbliğatdır."